Gi¶i
ph¸p m· chuçi tù 7 bit cho tiÕng ViÖt
PTS. Ph¹m Hång Quang (B¸o TH&§S)
Trong nh÷ng ngµy cuèi cña thÕ kû nµy,
mét lçi lÇm nghiªm träng cña lÞch sö ph¸t triÓn CNTT thÕ
giíi ®îc nh¾c ®Õn ë mäi n¬i: sù m· ho¸ ngµy th¸ng n¨m
víi 2 con sè chØ n¨m hay cßn gäi lµ sù cè Y2K. Nhng cã mét
thiÕu sãt nghiªm träng kh«ng kÐm phÇn khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng
kh¾c phôc: ®ã lµ viÖc chuÈn ho¸ m· ký tù trong trao ®æi
th«ng tin dùa trªn nÒn t¶ng lÞch sö xuÊt ph¸t lµ ®é dµi
m· ký tù 7 bit. Trong b¶ng m· xuÊt ph¸t ®ã (thêng ®îc
gäi lµ ASCII) kh«ng cã chç dù trï dµnh cho nh÷ng ch÷ c¸i
n»m ngoµi 26 ch÷ c¸i La tinh. Víi sù më réng b¶ng m· víi
®é dµi ký tù lµ 8 bit hay nhiÒu h¬n, c¸c ký tù cña c¸c
ng«n ng÷ kh¸c ®îc thªm vµo phÇn trªn cña b¶ng ký tù vµ
viÖc xö lý th«ng tin cña c¸c ng«n ng÷ ®ã ®· trë thµnh
kh«ng ph¶i "tù nhiªn" ®èi víi m¸y tÝnh: ®Ó cã
®îc kh¶ n¨ng nhËp liÖu qua bµn phÝm, hiÓn thÞ, t×m kiÕm
hoÆc s¾p xÕp alpha-beta trong c¬ së d÷ liÖu ngêi ta ph¶i
dïng c¸c phÇn mÒm phô trî, cßn ®îc gäi lµ language
driver. ViÖc m« t¶, lu tr÷, hiÓn thÞ th«ng tin tiÕng ViÖt
®îc ®Æt ra ngay tõ ngµy ®Çu cña CNTT ViÖt Nam. Suèt nhiÒu
n¨m qua, vÊn ®Ò nµy míi chØ cã nh÷ng lêi gi¶i mang tÝnh
t×nh thÕ. §Õn nay, viÖc ®a ra mét gi¶i ph¸p hoµn h¶o cµng
trë nªn quan träng vµ cÊp b¸ch do CNTT ngµy cµng th«ng dông
trong mäi lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi. §Æc biÖt víi c¸c
®ßi hái cña xö lý tù ®éng th«ng tin trong c¸c c¬ së d÷
liÖu, b¶ng m· th«ng tin tiÕng ViÖt hiÖn cßn nhiÒu thiÕu sãt
nghiªm träng...
§Æt vÊn ®Ò cña bµi
to¸n m· th«ng tin tiÕng ViÖtCh÷ ViÖt thuéc hÖ Latinh, cã
thªm 1 phô ©m (®) 6 nguyªn ©m (¨, ©, ª, «, ¬, ), (sau
®©y gäi lµ ch÷ c¸i thuÇn ViÖt) vµ 5 dÊu thanh (huyÒn, hái,
ng·, s¾c, nÆng). Cho ®Õn nay, c¸c hç trî cho tiÕng ViÖt trªn
m¸y tÝnh, víi chØ cã rÊt nhá "phÇn thªm" nh kÓ
trªn, ®· ®îc bµn luËn, xö lý bëi rÊt nhiÒu chuyªn
gia, c«ng ty phÇn mÒm nhµ níc còng nh t nh©n, ®Ò tµi
khoa häc, c¶ c¸c h·ng phÇn mÒm hÖ ®iÒu hµnh m¸y tÝnh
Microsoft... KÕt qu¶ hiÖn cã: rÊt nhiÒu b¶ng m·, phÇn mÒm
gi¶i ph¸p phô trî. ChØ riªng Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ ký tù
tiÕng ViÖt trong CNTT TCVN 5712 do Nhµ níc ban bè cã ®Õn 3
b¶ng m· n»m trong! Mäi b¶ng m·, ngay c¶ cña Microsoft hay cña
Nhµ níc ®Òu míi xoay quanh hai môc tiªu thÊp nhÊt trong xö
lý ViÖt ng÷: nh×n thÊy (hiÓn thÞ trªn mµn h×nh vµ m¸y
in) vµ ®a vµo ®îc qua bµn phÝm. HiÓn nhiªn lµ mäi gi¶i
ph¸p hiÖn cã ®Òu cha ®¸p øng ®îc thùc sù yªu cÇu
®Ých thùc cña viÖc xö lý th«ng tin tiÕng ViÖt nªn viÖc
®a ra c¸c gi¶i ph¸p míi vÉn ®îc nhiÒu ngêi quan t©m,
vµ chóng ta vÉn n»m trong t×nh tr¹ng "®a b¶ng m·".
Bµi viÕt nµy tr×nh bµy mét gi¶i ph¸p cã nhiÒu kh¸c biÖt
víi c¸c tiÕp cËn tríc ®©y ®Õn bµi to¸n. Gi¶i ph¸p do
CadPro ®Ò xuÊt, ®· ®îc hç trî nghiªn cøu bëi Côc Khoa
häc C«ng nghÖ Bé Quèc phßng, víi hÖ thèng kü thuËt hoµn
chØnh ®a vµo sö dông trong mét sè phÇn mÒm c¬ së d÷ liÖu
kh¸ch chñ vµ ®îc duyÖt vµ chÊp nhËn nh gi¶i ph¸p tiÕng
ViÖt trong dù ¸n x©y dùng c¬ së d÷ liÖu tiÕng ViÖt cña
Th«ng tÊn x· ViÖt Nam.
§ßi hái cña lêi
gi¶i hoµn h¶oTríc tiªn chóng ta ph©n tÝch nh÷ng tiªu
chÝ cô thÓ cña mét gi¶i ph¸p "hoµn h¶o" cho xö lý
th«ng tin ViÖt ng÷:TC1. NhËp liÖu ®îc qua bµn phÝm
(chuÈn ASCII) c¸c ký tù ®Æc thï tiÕng ViÖt theo ®óng quy
t¾c t duy dÊu thanh ë cuèi (QTDTC). Quy t¾c nµy cha
®îc nh¾c ®Õn têng minh ë bÊt kú tµi liÖu nµo, nhng
thÓ hiÖn rÊt râ nÐt trong ph¬ng ph¸p nhËp liÖu bµn phÝm
hiÖn ®ang ®îc chÊp nhËn ngµy cµng réng r·i vµ lÊn ¸t
c¸c ph¬ng ph¸p tríc ®ã: bµn phÝm TELEX lÉn VNI phæ cËp
hiÖn nay. Chóng t«i xin ®îc th©u tãm QTDTC lµ: dÊu thanh
tiÕng ViÖt tuy ®îc ®Æt trªn ch÷ c¸i nµy hay ch÷ c¸i kh¸c
trong ©m tiÕt tiÕng ViÖt nhng ®îc t duy nh mét ©m vÞ
cña c¶ ©m tiÕt vµ ®îc "tÝnh ®Õn" trong thêi
gian cuèi cïng cña suy nghÜ vÒ ©m tiÕt. B¶n chÊt hay nguyªn
do cña cña hiÖn tîng nµy xin dµnh cho c¸c nhµ ng«n ng÷ häc
nhng quy t¾c trªn ®· ®îc thÓ hiÖn trong s¾p xÕp tõ tiÕng
ViÖt trong tù ®iÓn, lµm ngêi ta quªn ®i c¸c d¹ng gâ tiÕng
ViÖt "bµn phÝm chÕt" (tøc lµ dÊu thanh gâ ngay sau
con ch÷ mang dÊu). Nã lµm cho mét hÖ ®iÒu hµnh cã trë nªn
chÊp nhËn ®îc kh«ng trong ngêi dïng ViÖt Nam (Windows 95
tiÕng ViÖt?).
TC2. HiÓn thÞ ®Çy
®ñ th«ng tin tiÕng ViÖt ®Ñp theo tiªu chuÈn ký m· th«ng
thêng cña tiÕng ViÖt. VÊn ®Ò hoµn toµn kü thuËt, nhng
tõ tríc ®Õn nµy ®îc ngé nhËn thµnh tiªu chÝ c¬ b¶n
®Ó x¸c ®Þnh b¶ng m· tù. Cho ®Õn nay vÇn rÊt nhiÒu gi¸o
s trong ngµnh kh«ng ph©n biÖt ®îc b¶ng m· kh¸c víi b¶ng
ph«ng nh thÕ nµo. Mét trong c¸c gi¶i ph¸p ph©n t¸ch b¶ng
m· vµ b¶ng ph«ng lµ kü thuËt tæ hîp hiÖn ®îc ¸p dông
trong m· tiÕng ViÖt cña Microsoft hay bµn phÝm ViÖt ng÷
FreeCode cña c«ng ty Ban Mai. Víi Microsoft, c¸c h×nh tù tiÕng
ViÖt (tæ hîp con ch÷ mang c¶ dÊu thanh vµ dÊu phô) ®îc
®Æt trªn phÇn b¶ng ph«ng UNICODE, tøc lµ mçi ký tù cã 16
bit ®é dµi ®Þa chØ vµ ®é lín cña b¶ng ph«ng lªn ®Õn
h¬n 64000 chç, trong khi ®ã c¸c ký tù thuÇn ViÖt vµ dÊu
thanh ®îc ®Æt trong phÇn sau 128 cña b¶ng m· 8 bit.
TC3. S¾p xÕp ®îc
theo ®óng thø tù alpha-beta mét c¸ch tù nhiªn víi m¸y tÝnh.
Mét tiªu chÝ Ýt ®îc chó ý khi lµm b¶ng m· vµ do vËy g©y
vÊn ®Ò khi lµm viÖc víi c¬ së d÷ liÖu vµ c¸c yªu cÇu xö
lý th«ng tin tiÕng ViÖt cao cÊp h¬n. Nãi gi¶n lîc lµ víi
lÖnh so s¸nh cña m¸y tÝnh ë cÊp thÊp nhÊt th× ch÷ ¡ ph¶i
n»m sau ch÷ ¹ vµ trªn ch÷ b. Quy t¾c s¾p xÕp tiÕng ViÖt víi
®Æc thï lµ QTDTC kh«ng thÓ trë thµnh tù nhiªn víi c¸c ph¬ng
ph¸p m· thêng gÆp hiÖn nay.
TC4. T¬ng thÝch víi
tiªu chuÈn quy ®Þnh quèc tÕ vÒ cÊu tróc b¶ng m· ch÷ c¸i
trong CNTT. ë ®©y kh«ng muèn nãi c¸c tiªu chuÈn sinh ra
sau nµy víi ®é dµi ký tù 8-bit, 16-bit v× c¸c tiªu chuÈn
nµy bÞ ngay c¸c nhµ lËp tr×nh hÖ thèng phÇn mÒm phæ dông
kh«ng chó ý, nhiÒu chç ®îc coi lµ dµnh cho ch÷ c¸i còng
bÞ sö dông lµm m· ®iÒu khiÓn, c¸c xö lý nh thø tù, t×m
kiÕm, nÐn tÖp tù ®éng, chuyÓn ®æi ®Òu coi vïng trªn 128
lµ kh«ng chuÈn, mçi h·ng lµm 1 kiÓu. §Æc biÖt thu nhËp tõ
thÞ trêng phÇn mÒm ViÖt nam lµ rÊt bÐ nªn kh¶ n¨ng c¸c
c«ng ty lín ®Çu t nghiªn cøu vÊn ®Ò m· tù tiÕng ViÖt
mét c¸ch nghiªm tóc vµ dµnh cho c¸c vÞ trÝ cña c¸c ch÷ c¸i
riªng cña tiÕng ViÖt mét sù "t«n träng" cÇn thiÕt
lµ khã cã thÓ chê ®îi. Mét gi¶i ph¸p ®Æt ra lµ ®a m·
tù tiÕng ViÖt vÒ vïng ký tù tiªu chuÈn 7-bit. Gi¶i ph¸p nµy
cã tõ ®Çu cña c«ng cuéc "ViÖt ho¸ CNTT" lµ m·
VISCII víi c¸c m· dÊu tiÕng ViÖt lµ c¸c ký tù gÇn gièng
trong c¸c ký hiÖu s½n cã. Ngêi ta kh«ng chó träng l¾m
®Õn viÖc hiÓn thÞ ®Ñp th«ng tin tiÕng ViÖt mµ ®Æt nÆng
vµo viÖc b¶o tån th«ng tin trong truyÒn tin trªn m¹ng, ®Æc
biÖt lµ c¸c m¸y kh«ng trong hÖ PC.NÕu ®a ra ®îc mét m·
tù th«ng tin tiÕng ViÖt tho¶ m·n c¶ 4 tiªu chÝ trªn th×
chóng ta cã mét gi¶i ph¸p hoµn h¶o víi ®Çy ®ñ tÝnh thuËn
tiÖn, mü thuËt, chÝnh x¸c vµ t¬ng hîp. HiÖn nay ®· b¾t
®Çu xuÊt hiÖn kh¶ n¨ng cho viÖc ®¸nh dÊu chÊm than vµo
"trêng bÖnh" ®au ®Çu nµy cña CNTT ViÖt Nam. NÕu
®Çu t cho ch÷a trÞ bÖnh kinh niªn m·n tÝnh nµy ®îc b»ng
mét phÇn cña chiÕn dÞch phßng ngõa "sù cè" ®au bông
cÊp tÝnh "Oai Thu C©y" (Y2K) th× cã lÏ vµo ®Çu
thiªn niªn kû tíi (gÇn l¾m råi so víi tõ dïng) chóng ta,
nh÷ng ngêi ViÖt sö dông m¸y tÝnh, sÏ suy nghÜ minh mÉn h¬n
vµ tr¸nh ®îc c¸c biÕn chøng thÇn kinh?
M· chuçi tù 7-bit
th«ng tin tiÕng ViÖt§Ó ®¹t ®îc c¶ 4 tiªu chÝ trªn,
CadPro quan niÖm m· tù tiÕng ViÖt lµ mét ph¬ng ¸n xö lý
chuçi víi ®¬n vÞ lµ ©m tiÕt. C¸c dÊu phô cho ch÷ c¸i n»m
ngay sau con ch÷ gèc La tinh. DÊu thanh n»m ë cuèi ©m tiÕt.
M· cña c¸c dÊu ph¶i n»m díi vÞ trÝ 128 ®Ó ®¹t TC4. Tõ
®iÒu kiÖn TC3 m· cña dÊu phô cña ch÷ c¸i thuÇn ViÖt ph¶i
n»m ë vÞ trÝ trªn ch÷ "z", cßn m· cña cña dÊu
thanh th× n»m díi vÞ trÝ cña ch÷ "A". Khi ®ã viÖc
s¾p xÕp tiÕng ViÖt víi c¸c lÖnh cÊp thÊp nhÊt cña m¸y tÝnh
trë thµnh tù nhiªn. ViÖc so s¸nh, t×m kiÕm, ngay c¶ trêng
hîp nonsentitive (kh«ng ph©n biÖt hoa thêng) sÏ hoµn toµn
®îc m¸y tÝnh thùc hiÖn ®óng cho v¨n b¶n tiÕng ViÖt nh
hÖt tiÕng Anh.
B¶ng m· chuçi tù tiÕng ViÖt 7
bit(7-bit code charactor set for Vietnamese string)
Ch÷ c¸i |
M· chuçi tù |
DÊu thanh |
M· chuçi tù ®Æt cuèi
©m tiÕt |
¨-¡ |
a{-A{ |
huyÒn |
|
©-¢ |
a}-A} |
hái |
|
ª-£ |
e{-E{ |
ng· |
|
«-¤ |
o{-O{ |
s¾c |
|
¬-¥ |
o}-O} |
nÆng |
|
-¦ |
u{-U{ |
|
|
®-§ |
d~-D~ |
|
|
ViÖc ®Æt trong mét chç
cña b¶ng m· hai ký tù th«ng tin kh«ng ph¶i lµ bÞ cÊm vµ
chóng ta cã thÓ t×m thÊy ngay trong b¶ng m· tiªu chuÈn quèc
tÕ cho ch÷ c¸i víi c¸c trang ch÷ ¶ rËp c¸c dÊu ®îc
®Æt cïng « víi ch÷ sè. VÊn ®Ò lµ trªn ph¬ng diÖn xö
lý ng÷ c¶nh cña chuçi tù, kh¶ n¨ng xÈy ra tæ hîp g©y nhÇm
lÉn cña v¨n b¶n th«ng tin lµ gÇn nh kh«ng cã. H¬n thÕ n÷a,
nÕu chóng ta quy íc tõ nay vÒ sau chØ sè HA1 trªn b¶n
®å hay viÕt t¾t, ký hiÖu cña mét c¸i g× ®ã sÏ ®îc
viÕt lµ HA-1 th× chóng ta sÏ kh«ng cã nhÇm lÉn khi xö lý
th«ng tin tiÕng ViÖt 7-bit.ViÖc hiÓn thÞ vµ nhËp liÖu c¸c
th«ng tin nµy th× theo nh÷ng kü thuËt nay ®· trë thµnh th«ng
thêng víi chóng ta: kü thuËt xö lý tæ hîp bµn phÝm vµ
hiÓn thÞ. Víi bµn phÝm th× mäi chuyÖn rÊt ®¬n gi¶n, mäi
quy ®Þnh bµn phÝm gâ kho¸ nµy chuyÓn thµnh ký tù kh¸c
trong d÷ liÖu m¸y tÝnh ®· trë nªn tù nhiªn víi ngêi ViÖt
Nam, khi ta gâ TELEX hay VNI hoÆc mét quy ®Þnh nµo kh¸c, ch¬ng
tr×nh hç trî bµn phÝm tiÕng ViÖt tríc ®©y dÞch chuçi
nhËp liÖu thµnh m· TCVN 5712 hay VNI hay VietWare... th× nay dÞch
ra chuçi tù 7 bit.ViÖc hiÓn thÞ nh chóng ta mong muèn th×
cã nhiÒu ph¬ng ph¸p. HiÖn nay, trong bèi c¶nh c¸c b¶ng m·
kh¸c lµ phæ cËp h¬n m· chuçi tù 7 bit, ®Ó thùc hiÖn kh¶
n¨ng tÝch hîp b¶ng m· nµy víi c¸c b¶ng m· hiÖn dông,
CadPro thùc hiÖn viÖc ph©n t¸ch ®éc lËp b¶ng m· hiÓn thÞ
(®îc coi nh b¶ng m· ph«ng ch÷ - cã thÓ dïng bÊt kú b¶ng
m· th«ng thêng nµo, ®Æc biÖt lµ TCVN 5712) vµ b¶ng m· lu
tr÷ (chuçi tù 7-bit). ý tëng cña viÖc ph©n t¸ch nµy còng
n»m trong s¬ ®å chung vÒ thiÕt kÕ d÷ liÖu Kh¸ch - Chñ
(Client-Server) hiÖn nay cña CNTT. Th«ng tin tiÕng ViÖt sÏ
®îc m· ho¸ trong c¬ së d÷ liÖu b»ng b¶ng m· tù nhiªn
nhÊt víi suy nghÜ cña m¸y tÝnh: c¸c ch¬ng tr×nh ®iÒu hµnh
hÖ CSDL lín nhËp ngo¹i sÏ tr«ng thÊy d÷ liÖu v¨n b¶n tiÕng
ViÖt nh c¸c d÷ liÖu tiªu chuÈn ASCII, s¾p xÕp nã, t×m kiÕm
nã, nÐn vµ gi¶i nÐn... tù ®éng theo quy tr×nh th«ng thêng
mÆc ®Þnh mµ kh«ng cÇn mét language driver phô trî. Ngêi
sö dông th«ng tin sÏ tr«ng thÊy trªn giao tiÕp mµn h×nh vµ
nhËp liÖu bµn phÝm mét v¨n b¶n th«ng tin tiÕng ViÖt theo
tiªu chuÈn th«ng thêng ®· ®îc chÊp nhËn tríc ®©y.
SÏ cã mét ch¬ng tr×nh hç trî tù ®éng t¹i Desktop cña
ngêi dïng chuyÓn m· 2 chiÒu gi÷a th«ng tin cña m¸y tÝnh
vµ hiÓn thÞ cña ngêi dïng. Víi c¸c m¸y tÝnh hiÖn nay, víi
lîng th«ng tin hiÓn thÞ mµn h×nh hoÆc ra m¸y in víi tèc
®é hiÖn thêi th× viÖc chuyÓn m· nµy cã ¶nh hëng kh«ng
nhËn thÊy víi toµn bé hÖ thèng (cã ai xem ®îc trªn
10000 ký tù/ gi©y). Mäi viÖc lu tr÷, truyÒn tin hiÖn nay
®Òu ®îc m¸y tÝnh nÐn l¹i tù ®éng th«ng tin v¨n b¶n vµ
khèi lîng nÐn cña mét v¨n b¶n m· 7-bit tiÕng ViÖt hoµn
toµn b»ng khèi lîng nÐn cña v¨n b¶n ®ã díi m· kh¸c
do tÇn xuÊt lÆp cña c¸c tæ hîp mang dÊu. Quy tr×nh chuyÓn
nhiÒu m· cña cïng mét dßng th«ng tin hiÖn nay vÉn ®ang
®îc sö dông th«ng thêng nh phÝm S lµ dÊu s¾c trªn bµn
phÝm, vµo m· cña Microsoft nã lµ m· vïng trªn trong b¶ng 1
byte, khi ra mµn h×nh nã sÏ lµ mét ph«ng tæ hîp víi ch÷ c¸i
mang dÊu vµ ë trong b¶ng m· Unicode 16 bit víi vÞ trÝ sè
ngh×n hay v¹n. Ph¬ng ph¸p m· tù 7-bit chØ thªm vµo quy t¾c
tuy duy dÊu thanh cuèi, chuyÓn dÊu thanh tù ®éng tõ vÞ trÝ
cuèi ©m tiÕt lªn con ch÷ mang dÊu thÝch hîp víi hiÓn thÞ
mét c¸ch tù ®éng tríc khi ®a th«ng tin ra cho ngêi dïng.
Quy tr×nh dßng th«ng tin
CadPro ®· t¹o ra mét
ch¬ng tr×nh chøa trong th viÖn ®éng (DLL) cho phÐp ngêi
dïng c¬ së d÷ liÖu nèi kÕt vµo mét øng dông truy xuÊt c¬
së d÷ liÖu kh¸ch chñ bÊt kú trong hÖ ®iÒu hµnh Windows.
Ch¬ng tr×nh nµy sÏ cã mét hµm tù ®éng chuyÓn ®æi th«ng
tin d÷ liÖu v¨n b¶n ®i qua giao tiÕp ODBC ®îc chuyÓn m·
2 chiÒu d÷ liÖu: b¶ng m· chuçi tù 7-bit vµ mét b¶ng m· ph«ng
hiÓn thÞ bÊt kú ®ang dïng hiÖn nay t¹i ViÖt Nam. Ngêi dïng
hoµn toµn kh«ng c¶m nhËn ®îc sù chuyÓn ®æi phiªn dÞch
ngêi - m¸y nµy vµ c¸c hÖ ®iÒu hµnh c¬ së d÷ liÖu lín
nhËp ngo¹i trë thµnh ®Þa ph¬ng ho¸ hoµn toµn víi tiÕng
ViÖt mµ kh«ng cÇn mét sù can thiÖp nµo kh¸c. Nh vËy, víi
gi¶i ph¸p nµy, chóng ta cã thÓ kh¾c phôc ®îc hÇu hÕt
nh÷ng g× ®ang tån t¹i víi m· tiÕng ViÖt hiÖn nay. MÆt kh¸c
vÞ trÝ dÊu thanh trong ©m tiÕt sÏ trë thµnh tù ®éng tiªu
chuÈn ho¸ do viÖc ®Æt nã n»m ®©u hoµn toµn do m¸y tÝnh
®¶m nhËn vµ sÏ kh«ng cã sù nhÇm lÉn khi t×m kiÕm th«ng
tin do ý thÝch hay thãi quen kh¸c nhau cña ngêi dïng víi vÞ
trÝ bá dÊu. M¸y tÝnh tra cøu vµ tr¶ lêi ngêi dïng trªn
m¹ng tõ nay còng sÏ kh«ng phô thuéc vµo b¶ng m· giao tiÕp
t¹i m¸y tÝnh c¸ nh©n cña ngêi truy xuÊt th«ng tin v× viÖc
chuyÓn m· vÒ chuÈn 7-bit ®îc thùc hiÖn ngay t¹i destop cña
ngêi tra vÊn hÖ thèng. Chóng ta sÏ cã mét tiªu chÝ thø
5 mµ kh«ng ®îc coi lµ chuÈn nhng rÊt tiÖn dông cho ngêi
dïng: ®ã lµ tù do cho thãi quen vµ së thÝch. Phi chuÈn
®èi víi ngêi dïng vµ mét chuÈn cho hÖ thèng.
Trªn ®©y lµ nh÷ng
nghiªn cøu vÒ mét vÊn ®Ò ®ang tån t¹i vµ g©y nhiÒu
tranh c·i. §Ó t×m hiÓu mét c¸ch chi tiÕt, b¹n ®äc cã thÓ
liªn hÖ trùc tiÕp víi t¸c gi¶: Ph¹m Hång Quang - C«ng ty
PhÇn mÒm Tù ®éng ho¸ ThiÕt kÕ (CadPro), ®Þa chØ: 95A Lý
Nam §Õ - Hµ Néi, Tel: 8469786, E-mail: phquang@hn.vnn.vn. |